Radża Joga - Królewska Ścieżka

Radża Joga - Stara Ścieżka Królów Mędrców

Radża joga (dewanagari राज योग , ang. Raja Yoga, królewska joga) - rodzaj jogi, określana jako królewska z uwagi na zaawansowane praktyki medytacyjne (samadhi) i mentalne (praca z świadomością, procesem myślowym, intuicją). Współcześnie jest ona często, choć zupełnie niesłusznie, utożsamiania z ośmiostopniową astanga jogą lub ujmowana jako system obejmujący fragmenty nauczania Ryszi Patańdźalego (część 2 i 3 księgi Jogasutr ). O tym, że Radża jJoga jest odmienna od nauczania zawartego w Jogasutrach naucza w książce Joga B.K.S. Iyengar, myląc się i wykazując swoją niekompetencję w dziedzinie jogi. Wielu współczesnych guru naucza technik powiązanych z Radża Jogą, ale są to zwykle tylko wybrane elementy. Kto nie odnalazł odpowiedniego guru (mistrza jogi) i nie podjął tradycyjnej inicjacji w Radża Jogę, ten na pewno nie ma nic wspólnego z Królewską Ścieżką Jogi, a co najwyżej z przygotowaniem do podjęcia ścieżki Jogi. Całe Jogasutry odnoszą się do kilku rodzajów praktyki Jogi, w tym do czterech podstawowych, głównych ścieżek: mantra jogi, hatha jogi, laja jogi i radża jogi. W Radża Jodze tradycyjnej, bardzo często ogólną, podstawową praktyką dla wszystkich kandydujących oraz inicjowanych adeptów/-tek jest dogłębna praktyka Gayatri Mantry (Gajatri) oraz palenie rytualnych wedyjskich Ogni, Agni, w szczególności Havan (Havana) czy Agnihotra/Jadźńa. Oprócz tego są praktyki medytacyjne z oglądaniem wschodów i zachodów Słońca czyli starożytne metody Surya Kriya (spolszcz. Surja Krija). 

Radźa Joga - Światło Medytacji 

Radża Joga (rAdźa jogah, raaadźa joga) jest 12-to stopniowym systemem praktyk rozwoju duchowego, gdzie tytularnie Ryszi (Rishi) są poziomem dziewiątym nauki i praktyki duchowej. Trzy pierwsze stopnie inicjacyjne to:

 * Karma Joga

 * Bhakti Joga

 * Dźńana Joga

Podjęcie praktyki Radża Jogi to nauczenie się swobodnego siedzenia w medytacyjnej pozycji lotosu, padmasana, w której dokonywany jest inicjacyjny przekaz Królewskiej Jogi, począwszy już od pierwszej lekcji. Bez zdolności praktykowania w pozycji lotosu nie ma mowy o podjęciu praktyki Ścieżki Królewskich Joginów. 

Raja Yoga, w spolszczeniu Radża Joga - nazywana królewską jogą, królewską ścieżką jest połączeniem wiedzy i praktyki prowadzących duszę do odzyskania zwierzchnictwa nad umysłem, intelektem i cechami charakteru, a w konsekwencji do zwierzchnictwa nad materią. Esencja Raja Yogi jest prosta. Człowiek jest duszą, Puruszą. Bóg jest Najwyższą Duszą, ParamaPuruszą. Najwyższa Dusza (Bóg), dusze ludzkie i materia są wiecznymi energiami. Wchodzą w interakcje tworząc cyklicznie powtarzającą się sztukę życia, która rozgrywa się na ziemi. Sztuka ma cztery "akty": złoty (krta, satya), srebrny (treta), miedziany (dwapara) i żelazny (kali). We wszechświecie przejawia się zasada trójdzielności. Trzy poziomy to: świat bezcielesny (dom dusz), rejon subtelny (kamamanas) i świat materialny (fizyczny kosmos). Dusze ludzkie przybywają na ziemię w kolejności i biorą udział w sztuce życia, przechodząc przez trzy stany: sato, rajo, tamo (czysty, mieszany, nieczysty). Pod koniec ostatniego aktu do ziemskiej sztuki wkracza bezpośrednio Najwyższa Dusza i poprzez ciało człowieka daje wiedzę i dokonuje odnowy świata w trzech aktach czy dramatach Boga Śiva: stworzenia (Brahma-Śiva), utrzymania (Vishnu-Śiva), zniszczenia (Shankara, Rudra-Śiva). 

Pojęcie Joga

Zrozumienie czym jest Yogah (spolszcz. joga) wymaga zarówno poznania jej historii, jak i bardzo różnorodnych metod. Joga to wszechstronny system rozwoju człowieka - joga pomaga osiągnąć zarówno lepsze zdrowie fizyczne, jak i psychiczne. Joga rozwija wiarę w siebie, odwagę, wewnętrzny spokój, a także życzliwość do otaczającego świata. Słowo "Joga" przetłumaczyć można jako powściągnięcie świadomości, zjednoczenie, jedność, unia, pojednanie. Jako mówi słynny tekst "Joga-sutry": yogah cittavrtti nirodhah - "Joga jest to powściągnięcie zjawisk świadomości". Mówiąc, że joga jest powściągnięciem świadomości mamy na myśli, że joga oznacza zapanowaniem zarówno nad swoim ciałem, jak i nad swoim umysłem (nad swoimi myślami). Na zaawansowanym stopniu praktyki joga oznacza przebywanie w stanie wewnętrznej ciszy, w której okryte zostaje światło ostatecznej świadomości. 

Joga jako zjednoczenie

Słowo joga, można tez przetłumaczyć jako zjednoczenie. Chodzi tu o połączenie podświadomości, świadomości i nadświadomośći. Inaczej jest to zjednoczenie człowieka z Bogiem, odkrycie pozaczasowej, absolutnej świadomości. Jeszcze inaczej jest to pełnia uwagi i świadomości, prawdziwa natura człowieka. Tłumaczenie terminu jako jarzmo wyraża fakt, że w jodze istotna rolę odkrywa dyscyplina. Joga ma też istotny związek z systemem filozoficznym Samkhja. 

 

Joga - jej rodzaje

Zazwyczaj wymienia się następujące rodzaje jogi: 

 * Mantra joga (Mantra-yanah) – osiąganie przebudzenia poprzez recytowanie mantr

 * Laja Joga (Laya-Margah) - medytacyjna szkoła jogi oparta na pracy z czakramami i mocy Kundalini 

 * Radża Joga (też Uro Joga, czasem asztanga joga lub joga królewska) - ośmiostopniowy system jogi, którego celem jest samadhi 

 * Karma Joga - dążenie do wyzwolenia poprzez bezinteresowne czyny 

 ** Bhakti Joga - dążenie do rozwinięcia miłosnego związku z Bogiem w formie bhagawana 

 *** Dżńana Joga (Dżnana) – dążenie do wyzwolenia przez zdobywanie wiedzy duchowej 

 

 * Hatha Joga - ćwiczenia fizyczne (asany) 

 * Kundalini Joga – dążenie do wyzwolenia przez budzenie energii Kundalini w Hatha Jodze 

 * Krija Joga - joga oczyszczająca i uwzniaślająca oparta na bandhah i mudrach oraz pranajamach 

 * Sahadża Joga - joga spontanicznego przebudzenia, kładąca nacisk na bezpośredni duchowy wgląd

Hatha joga

 

Hatha joga niekiedy praktykowana jest jako odrębny system, jeżeli ćwiczenia (asany) wykonywane są w zaawansowanym stanie medytacji. Najczęściej jednak hatha joga postrzegana jest jako dwa z ośmiu stopni radża jogi ( asany i pranajama). Hatha joga daje szereg korzyści zdrowotnych: pomaga pry dolęgliwościach kręgosłupa i zespołach bólowych, reguluje przemianę materii i zmniejsza otyłość, poprawia krążenie, przemianę materii oraz reguluje funkcje gruczołów dokrewnych. Zrelaksowane i pogłębione śledzenie oddechu pomaga w dotlenieniu komórek całego organizmu. Zazwyczaj zaleca się, by ćwiczenia hatha-jogi wykonywać w stanie zrelaksowania, wyciszenia. Wyciszenie umysłu sprzyja głębszej obserwacji procesów zachodzących podczas ćwiczeń i pomaga zjednoczyć ciało i umysł.

Joga - Pochodzenie i historia

Joga jest systemem duchowym, który powstał poprzez oddziaływanie na siebie dwóch wielkich kultur; aryjskiej i drawidyjskiej. Kultura i wpływy Drawidów obecnie bardziej przetrwały na południu Indii, gdzie ludność ma nieco ciemniejszą karnację skóry. Ariowie to plemiona pochodzące z rejonów Syberii, które najechały na Indie około 2000 lat przed Chrystusem. Ich cera jest jaśniejsza i etnicznie ludzie pochodzenia aryjskiego i jaśniejszej cerze dominują w części północnej. Joga powstała jako wypadkowa obu tych kultur. Kulturę wedyjską tworzyli kapłani pochodzenia aryjskiego. Jest wyższa forma szamanizmu - nakierowana nie tyle na bóstwa przyrody, ile na wyższe istoty niebiańskie. Wczesne Wedy to zazwyczaj opisy rytuałów do nawiązywania kontaktu z tymi bóstwami.

Dopiero z czasem, głęboką ofiarą ognia staje się medytacja - rytuał zewnętrzny przekształca się w proces wewnętrzny. Uważa się (w literaturze religioznawczej - np. u Eliade), że bardzo istotnie do tej przemiany przyczyniła się kultura miejscowych Drawidów. Kultura Ariów była bardziej patriarchalna, kapłańska i nakierowana na działanie i ekspansję. Kultura Drawidów zaś miała więcej cech osiadłego trybu życia, nastawionego na harmonię z rymami przyrody. Pod wpływem zmieszania się tych dwóch trendów z czasem rodziła się joga - jako połączenie aktywnej postawy dążenia do doskonałości, z pełną spokoju akceptacją tego co jest. 

Joga to ścieżka prowadząca do doskonałości. Ma ona zalecenia zdrowotne, oddechowe, jak i dotyczące sposobów medytacji - osiągania wyższych forma poznania. W okresie, kiedy dominowało podejście bardziej patriarchalne (męskie) - przeważał w kulturze Indii bardziej rytuał zewnętrzny. Inwokacja do bóstw dawała moc kontroli. Nieco podobnie jak w kulturze Starego Testamentu, gdzie rytuały do Jahwe miały dawać Izraelitom panowanie nad sąsiednimi plemionami (z tym, że w Indiach dominowały ofiary bezkrwawe - z nasion, pachnideł i innych składników roślinnych oraz ceniono suszone krowie łajno - nawóz, stosowane do dzisiaj w ofierze Agnihotry). Dzięki rodzimym wpływom matriarchalnym (sprzyjającym podejściu bardziej tantrycznemu, które szanuje także pierwiastek żeński i ziemski) - pojawiła się coraz bardziej postawa nakierowana na medytację, poznanie wnętrza i poznanie wewnętrznego wymiaru rzeczywistości. 

Zapewne kultury Ariów i Drawidów - dwóch głównych plemion zamieszkujących dawne Indie - nie są jedynym źródłem jogi. Pokrewne praktyki duchowe mogły występować w wielu innych sąsiadujących kulturach - zarówno na północy-wschód, jak i północny-zachód. Ponadto warto jeszcze zwrócić uwagę na kwestię - jaką rolę odgrywa w jodze wysiłek i zmaganie woli. Otóż podejście bardziej męskie (patriarchalne) podkreśla rolę potęgi woli, rozwijanej m.in. poprzez bardzo mocną ascezę. Natomiast ujęcie bardziej patriarchalne większy nacisk kładzie na współpracę, na zrozumienie. Dotyczy to także postawy wobec ciała - nie forsujemy go nieustannie swoją silną wolą, ale także wsłuchujemy się w jego potrzeby i współpracujemy z nim. Zarówno w nauczaniu Buddy, jak i późniejszych Upaniszadach coraz bardziej jasny staje się pogląd, że faktyczna droga duchowa leży poza dwoma skrajnościami - poza postawą surowej ascezy, jak i pobłażania sobie.

Obecnie kiedy używa się słowa "joga" bardzo często ma się na myśli "asany" - postawy ciała wchodzące w skład ćwiczeń "hatha-joga". Samo słowa "ha-tha" oznacza "słońce i księżyc", inaczej mówiąc równowagę między energią solarną (słoneczną, męską" a lunarną (księżycową, żeńską). Czyli inaczej hatha joga ma doprowadzić do równowagi energii w ciele, odpowiadającej harmonii kra panuje w kosmosie. Hatha joga jest trzecim etapem systemu "radża joga", który zawiera ponadto ćwiczenia oddechowe, koncentracje i medytację. Ćwiczenia hatha jogi powinno wykonywać się w stanie pogłębionej relaksacji, wtedy mogą stać się zarówno ścieżką wzmacniającą zdrowie, jak i pogłębiającą naszą harmonię psychiczną i rozwijającą nas duchowo.

Oprócz systemu radża jogi rozwinęło się w Indiach także szereg innych ścieżek - zależnie od predyspozycji danej osoby. Osoby o dużych skłonnościach do działania na rzecz innych ludzi mogą np. praktykować karma jogę - jogę bezinteresownego działania dla innych. Osoby o wielkiej sile serca - mogą praktykować bhakti - jogę miłości i oddania. Jeżeli ktoś np. ma predyspozycje do bardzo szybkiego osiągnięcia oświecenie (wglądu w duchową naturę rzeczywistości) może praktykować bardziej ścieżkę sahadża (spontanicznego wglądu) lub dżniana jogi (ścieżkę mądrości). Oprócz tego popularne są obecnie ścieżki laja jogi (związanej z czakrami), krija czy asztanga joga.

Podstawy Jogi królewskiej

Radża Joga (lepsza wymowa: Raadźa Joga) jest dwunastostopniowym systemem rozwoju duchowego, mającym swoje korzenie w indyjskich wedach, upaniszadach, w drawidyjskich systemach tantrycznych oraz innych mistycznych systemach Indii. Nazwa Radża Joga oznacza Jogę Królewską, a dosłownie Królewskie Zjednoczenie. Istnieje osiem grup ćwiczeń praktykowanie których oznacza generalnie praktykowanie jogi, szczególnie Radża Jogi, jednak tych ośmiu grup ćwiczeń nie należy mylić ze stopniami wzrostu świadomości o jakich uczy boska wiedza (teozofia) zawarta w Królewskiej Ścieżce. 

W skład owego ośmiostopniowego systemu grup ćwiczeń Radża Jogi wchodzą:

1. Yamah (spolszcz. Jama) - pięć zasad etycznych, 

2. Niyamah (spolszcz. Nijama) - pięć zasad ascetycznych

3. Asanah - asana to pozycja ciała, która przygotowuje ciało do praktyk medytacyjnych)

4. Pranayamah (pranajama) - ćwiczenia oddechowe, kontrolowanie siły życia, jogiczny chi kung, 

5. Pratyahara (pratjahara) - głęboka relaksacja i panowanie nad ciałem fizycznym, psychoanaliza, 

6. Dharana - praktyka przykucia uwagi, koncentracja i skupienie, 

7. Dhyana (dhjana) - medytacja, pojazd światła, 

8. Samadhi - ekstaza najwyższego światła, pełny rozwój świadomości i intuicji, nadświadomość, 

W Indiach obok Jogi Królewskiej funkcjonowały i funkcjonują do dzisiaj także inne systemy rozwoju duchowego. To jaką metodę obierał dany praktykujący (jogin, adept, poszukiwacz ostatecznej prawdy), zależało od jego predyspozycji. Radża Jogę uważano za najbardziej odpowiednią dla osób o dużej sile koncentracji, dlatego moglibyśmy potraktować ją jako "jogę koncentracji", jednakże jej końcowe wyższe etapy mają także charakter bezwysiłkowego wglądu, co odpowiada nieco zachodniej koncepcji teologicznej na temat działania boskiej "Łaski". 

Raja Yoga (Radźa Joga) to nauka kontroli ciała i umysłu. Asany (pozycje jogi) i pranyama (ćwiczenia oddechowe) z Hatha Jogi są integralną częścią tej ścieżki jogi. Główna praktyka Raja Yogi to cicha medytacja, podczas której energie ciała i umysłu powoli transformowane są w energię duchową, praktyka w której ciało materialne przekształca się i przemienia w ciało duchowe, boskie. Życie Mistrza Jezusa z Betlejem, dobrze znanego Polakom, to wedle wiedzy przechowanej na Wschodzie praktykowanie Jogi Królewskiej i technik Kriya od najwcześniejszych lat życia, a w wieku 33 lat nastapił punkt kulminacyjny tj. Wniebowstąpienie. Przemienienie na Górze było osiągnięciem poziomu ciała światła. 

Podstawowe stopnie Królewskiej Jogi to: 

1. Karma joga - joga bezinteresownego działania, pojednanie z własnym losem, przeznaczeniem, oczyszczenie karmana. To ścieżka działania, która odpowiada osobom o aktywnym temperamencie. Nieegoistyczne wykonywanie działań bez oczekiwania na sukcesu czy nagrody – oczyszcza serce i zmiejsza ego. Karma Joga to najlepsza droga by przygotować się do medytacji. Karma Joga odpowiada w chrześcijaństwie ukrzyżowaniu ego, gdzie zła natura zanika, a budzi się dobroć i miłość oraz inne wyższe uczucia poprzez pracę dla Wspólnoty i społeczeństwa pozbawioną egoizmu. Tradycyjna Karma joga, jako stopień podstawowy Ścieżki Królewskiej, to gruntowne poznanie prawa przyczyny i skutku, prawa karmicznej odpłaty, prawa zwrotu oraz zasady reinkarnacji czyli wcielania się Dusz/Jaźni w kolejnych żywotach. Karma joga zawiera także nauki o siedmiu ziemiach, siedmiu niebiosach (swargach czy dewaczanach, oraz o siedmiu światach piekielnych (podziemnych, patalach). 

2. Bhakti joga - droga rozwoju poprzez miłość i wielbienie bóstwa, którym dla Radża Jogi zawsze jest Guruh! Pobożność mistyczna, joga bezinteresownej miłości do Boga i oddania, cechują ją rytuały wokół wizerunków, inkantacje boskiego imienia, wizualizacje, których celem jest osiągnięcie zjednoczenia z obiektem kultu. To joga oddania przystosowana do osób które z natury są emocjonalne. Poprzez modlitwę, czczenie Boga i odprawianie rytuałów dana osoba rozwija wizję Boga jako uosobienia miłości. Śpiewanie mantr jest istotną częścią Bhakti Jogi. 

3. Dźńana (Dżniana) joga (ang. Jnana Yoga) - joga wglądu w ostateczną rzeczywistość. Joga mądrości i intelektualnego poznawania wszechświata z pomocą rozumu, ścieżka studiowania pism filozoficznych, analizy i wnioskowania. Joga mądrości czy wiedzy jest najbardziej odpowiednia dla osób nastawionych intelektualnie. Filozofia Vedanty naucza analitycznego wglądu w siebie; we własną naturę, którego celem jest rozpoznanie Najwyższej Jaźni w samym sobie i wszelkich żyjących istotach. 

Metody pomocnicze, często używane w Królewskiej Ścieżce Jogi to: 

Mantra joga - rozwijanie koncentracji, miłości i mocy poprzez praktykę mantr. Podkreśla rolę i znaczenie dźwięków mistycznych, sylab świętych, które mają za zadanie dyscyplinować umysł; znaczenie praktyczne i ważność filozoficzna mantr obejmuje dwie funkcje: funkcję jogiczną fonemów używanych jako "podpory" koncentracji oraz wkład tantryczny, tzn. wypracowanie systemu gnostycznego i liturgii wewnętrznej przy odnowieniu tradycji. 

Sahadża joga - joga połączenia najwyższego wglądu ze spontanicznym działaniem - uchodzi za szczególnie dojrzałą i zaawansowaną postać drogi duchowej, jako metoda w pełni niedualna.

Hatha joga funkcjonowała zarówno jako element początkowy ośmioczęściowego systemu ścieżki Radża Jogi, jak i jako odrębny system mocno pracujący z ciałem fizycznym i energią wewnętrzną. Joga miała bardzo wiele wspólnego z buddyzmem, gdyż oba systemy dosyć mocno wiązały się z filozofią Sankhji, a sam Gautama Buddha praktykował Radża Jogę linii Siddhów. Buddyzm wczesnego okresu można by potraktować jako mniej ortodoksyjną i niekastową formę jogi oraz wyrażenia filozofii Sankhji. Z czasem rozwinął się system o nazwie asanga joga, który nie posiadał trzech pierwszych członów Radża Jogi (jamy, nijamy, asany), natomiast miał do stanu samadhi dodany jeszcze jeden człon - najwyższej wiedzy (taraka). Wydaje się, że odpowiednikiem tego członu jogi, tej zasady najwyższego poznania, jest w Tybecie pojęcie Rigpy (rigpa). 

Bardzo ważną teorią zarówno w samej Radża Jodze, jak i w innych rodzajach jogi, czy też np. w Ajurwedzie, była filozofia Sankhya. Przedstawione poniżej drzewo Sankhya w uproszczeniu obrazuje jej teorię. Chodzi o to, że dzięki praktyce jogi rozwijamy się od poziomów najbardziej materialnych, w kierunku poziomów duchowych. Etapy, na których mogą pojawiać się różne niezwykłe właściwości i tzw. "cuda" nie muszą wcale oznaczać najwyższego urzeczywistnienia. Pomimo występowania niezwykłych właściwości, które często pojawiają się wraz z rozwojem koncentracji, praktykujący (jogin) powinien nadal rozwijać się i dążyć do poznania ostatecznej, najwyższej i niepojmowalnej rzeczywistości, którą w tym ujęciu nazywa się brahmanem. 

Radża Joga - Strój bordowy, czerwonawo-pomarańczowy lub złocisty

DRZEWO SANKHJA

Brahman - jeden bez wtórego, Wszechduch, Absolut... 

Purusza - noumen świadomy, Dusza Świata  

Prakriti - noumen nieświadomy, materia trzech światów. 

Mahat - inteligencja kosmiczna

Ahankara (AHAM-KARA) - jaźń kosmiczna, praktyka czystej Jaźni, Czystego Ego-Ja. 

TRZY GUNY: tamas, radżas, sattwa

MANAS - materialny umysł logiczny 

TANMATRY - Pięć subtelnych elementów materii (Żywiołów)

- 5 narządów postrzegania 

- 5 narządów działania 

- 5 grubych elementów materii - (eter, powietrze/gaz, ogień/światło, woda/ciecz, ziemia/c.stałe)

Niezwykłe właściwości u osoby medytującej, czy też ogólnie mówiąc - praktykującej jogę, mogą pojawić się już w momencie doznawania tanmatras, czyli subtelnego wymiaru materialnych elementów. Tym bardziej niezwykłe doznanie i właściwości mogą pojawiać się w momencie łączenia się z kosmiczną jaźnią (ahankara), czy też z kosmiczną inteligencją (mahat). Praktykujący powinien jednak rozwijać się nadal, aż osiągnie niepojmowalną jedność pierwiastka świadomego (purusza) i nieświadomego (prakrti). 

Można powiedzieć, że w filozofii chińskiej tej ostatecznej jedności, którą jest tam Tao odpowiada nierozerwalna jedność jin i jang. Jang w takim ujęciu reprezentuje bardziej to co świadome, a jin - to co nieświadome. Jang rodzi światło świadomości, a jin - rodzi życie. W ujęciu mahajany (systemów buddyzmu, które rozwinęły się m.in. w Chinach i Japonii) Ostateczna Rzeczywistość jest jednością dopełniających się nawzajem Współczucia (Miłości) i Mądrości, Rupakaji (przejawienia foremnego) i Dharmakaji (rzeczywistości nieprzejawionej i pozaczasowej).

Można powiedzieć, że Drzewo Sankhji reprezentuje zasadę porządku wstępującego. W tym porządku człowiek i święty ewoluuje od materialności do czystej duchowości. Osiąga to w końcowej fazie poprzez medytacyjne wchłonięcie - przebywanie w skupieniu na czystej naturze Ducha. Jednak w niektórych systemach, np. tantrycznych, pełny rozwój duchowy pojmuje się jako dopełnianie się porządku wstępującego i zstępującego. Oba ruchy dopełniają się jako tworzące najwyższą prawdę.

Ruch zstępujący (od Ducha do materii i świata) przypomina podstawową zasadę stwarzania świata - z mocy najwyższej rzeczywistości, dzięki jej potencjalności, manifestuje się świat i wszystkie szczegóły, które tworzą bogactwo możliwości istniejących w najwyższej rzeczywistości. Dlatego dla praktykującego tantrę - świat i wszystkie zjawiska w nim występujące nie muszą być czymś złym, nie muszą prowadzić do utracenia ducha. Praktykujący tantrę rozwija w sobie ruch wstępujący (odkrywa Ducha), a następnie będąc w kontakcie ze światem i materią, nadal rozpoznaje w nim bogactwo, które pochodzi z ducha (ruch zstępujący).

Pranajama - jogiczne ćwiczenia oddechu

Pranajama to joga oddechu. Prana oznacza życiową energię, a słowo jama ma związek z umiejętnością kontrolowania jej. Zawansowanym ćwiczeniem pranajamy może być także zatrzymanie (ustanie na dłuższy czas) oddechu w momencie, gdy podczas głębokiej medytacji praktykujący jest w pełni podłączony do pierwotnej, duchowej energii wszechświata. 

Radźa Joga - Praktyka Om - Pranava Królewska

Joga jako skupienie (Samadhi) 

Joga zasadniczo kojarzy się nam z praktyką indyjską, dążącą do doskonałości wewnętrznej. Jeszcze węziej patrząc, ktoś może pojmować jogę jako ćwiczenia fizyczne - asany. Oczywiście asany należą do pewnej gałęzi jogi - gałęzi o nazwie hatha-joga, która oznacza równowagą energii solarnej i lunarnej (męskiej i żeńskiej) w ciele człowieka. Inaczej mówiąc hatha-joga zmierza do zrównoważeniu energii wewnętrznej. Może ona występować jako oddzielny system, lub tez jako wstępny (trzeci) etap radża-jogi, po którym następują: pranajama (ćwiczenia oddechowe), pratjahara (relaksacja) oraz etapy medytacyjne (dharana, dhjana, samadhi).  

Joga może być też interpretowana szerzej - nie tylko jako ścieżka indyjska, ale jako praktyki świadomego skupienia pojawiające się w wielu kulturach (państwach sąsiadujących ze starożytnymi Indiami). Mówi się np. o jodze tybetańskiej (sporo posługującej się wizualizacją), czy o jodze chińskiej (stosującej m.in. ćwiczenia oddechowe w ruchu). 

Około 500 lat przed Chrystusem, w Indiach, Budda (Gautama Siakjamuni) nauczał pewnej esencjonalnej medytacji. Zasadniczo nazywana ona była vipassana, co można przetłumaczyć jako "wgląd". Vipassana może być pojmowana albo jako zawansowana forma samadhi (stan medytacyjny) - bezforemne, pozakonceptualne samadhi - nirwikalpa samadhi (lub inaczej asampradżniata samadhi). Lub też może być potraktowana jako kolejny etap, który następuje po samadhi. Jest to etap mądrości (pradżni, dźniany, vidhji). Ponieważ Buddha nauczał tego rodzaju esencjonalnej medytacji (kładąc mniejszy nacisk na wszystkie wcześniejsze, bardziej względne poziomy jogi), poprzez nauki buddyzmu pewne koncepcje jogi zawędrowały m.in. do Tybetu i do Chin. M.in. dlatego także w systemach tybetańskich i chińskich możemy napotkać posługiwanie się terminem joga.

Zatem słowo joga może mieć dosyć rozległe znaczenie. Niekiedy spotyka się jego tłumaczenie zbliżone do pojęcia "dyscyplina". Jednak spotkać można także tłumaczenia tego pojęcia jako "połączenie". Joga może oznaczać np. zjednoczenie człowieka z Absolutem, lub też zjednoczenie naszej świadomości z podświadomością i nadświadomością. 

Bez wątpienia dyscyplina jest rzeczą wartościową i potrzebną, jednak według niektórych ujęć, droga duchowa w którymś momencie powinna wykraczać poza dyscyplinę. W wysiłku i staraniu się, obecny jest jeszcze jakiś element ego, obecna jest np. duma ze swoich osiągnięć. Prawdziwa mądrość mieści się zaś w stanie ostatecznej harmonii - wolnej od nadmiernej dumy i od kurczowego starania się. Po prostu dyscyplina reprezentuje jakby porządkowanie wymiaru ludzkiego, zaś mądrość (pojmowana jako pradżnia) reprezentuje przekroczenie kondycji ludzkiej - uniwersalny stan harmonii ze wszystkim. Uważa się, że vipassana wyraża wgląd, w którym doświadcza się podstawowego esencjonalnego wymiaru - wspólnego dla wszystkich światów (czy to materialnych, czy duchowych, czy jakichkolwiek innych). 

Niezależnie jednak od tego, czy pojmujemy słowo joga jako dyscyplina, czy też bardziej jako zjednoczenie, w obu przypadkach bardzo wartościową i podstawową kwestią jest bliższe zrozumienie skupienia. Kiedy np. wykonujemy jakieś ćwiczenie oddechowe, to bazuje ono na tym, że jesteśmy skupieni na świadomym obserwowaniu i odczuwaniu oddechu. Jeżeli np. wykonujemy ćwiczenia chińskie (typu tai chi lub qi gong), to wtedy także podstawą jest bycie bardziej świadomym i swobodnie skupionym na swoich ruchach i ich połączeniu z oddechem. Podobnie podczas hatha-jogi - podczas poszczególnych pozycji powinniśmy odsunąć przypadkowe myśli i uważnie obserwować doznania powstające w ciele, a z czasem odczuwać także bardziej subtelny poziom ćwiczeń hatha-jogi (np. że ćwiczenia te wywołują różne doznania elektryczne i elektromagnetyczne). Podobnie umiejętność skupienia jest bardzo istotna przy praktyce relaksacji, medytacji i wizualizacji, jak i też bardzo pomaga nam w życiu codziennym. 

Co jest sednem skupienia? Chodzi o to, by przekroczyć skłonność umysłu do bycia rozbieganym i rozproszonym. Umysł staje się wtedy jak posłuszny sługa. Dzieje się tak, kiedy zdajemy sobie sprawę, że to my jesteśmy jego właścicielem. To my ponosimy odpowiedzialność za nasz umysł i w efekcie za nasze życie. To my tworzymy (taką lub inną) jakość naszego życia.  

Jest tutaj kilka szczegółów, na które warto zwrócić uwagę. Po pierwsze jaka jest różnica miedzy skupieniem, a koncentracją? Koncentrację należy potraktować jako coś wstępnego. Np. mamy zamiar przez jakiś czas wykonać praktykę bycia skupionym na jednym punkcie (dowolnym obiekcie). Patrzymy się w jakiś obiekt przed sobą. W pierwszym momencie pomocna może być koncentracja. Silnie przykuwamy nasz wzrok i uwagę do tego obiektu, i dzięki temu odcinamy wszystkie przypadkowe myśli w naszym umyśle. Jednak takiego mocnego przykucia uwagi (koncentracji) potrzebujemy tylko na samym początku. Jak mówi chińska mądrość: "miecz naostrzony zbyt ostro - szybko się stępi". W praktyce, po pierwszym okresie mocnej koncentracji, dobrze jest przejść do etapu bardziej zrównoważonego i naturalnego skupienia. Takie wypośrodkowane skupienie oddziałuje bardziej harmonijnie na nasze ciało i energię. Możemy je bezpiecznie i swobodnie utrzymywać przez dłuższy czas. Co oczywiście także wymaga pewnego wytrenowania. 

Jednak po pewnym czasie praktyki potrafimy utrzymywać takie umiarkowane, zrównoważone skupienie w różnych okolicznościach naszego życia - w pracy, w szkole, jadąc autobusem czy prowadząc samochód, spacerując, biegając, pływając, czy czytając książkę. Natomiast bardziej ostra koncentracja bywa pomocna tylko jako coś pomocniczego. Utrzymywana zbyt długo może wywołać np. bóle głowy. Ponieważ nadmierny wysiłek zakłóca równowagę naszej energii. 

Następnie zwróćmy uwagę na inny aspekt skupienia. Czym ono się różni od zwykłej, konwencjonalnej świadomości. Mówiąc językiem bardziej ezoterycznym - zwykła świadomość posługuje się ludzką zdolnością do logicznego myślenia, która pojawia się na pewnej podbudowie podświadomego myślenia emocjonalnego. Skupienie natomiast jest pewnym uspokojeniem nadmiernego ludzkiego myślenia, po to by w centrum naszej uwagi dochodził do głosu także wymiar naszej duszy. 

Zatem w praktyce w nauczeniu się skupienia pomocne jest szukanie stanu równowagi pomiędzy koncentracją a wyciszeniem. Dlatego np. kiedy przez powiedzmy na to 10 minut jedynie śledzisz swój oddech, to uczysz się stopniowo bycia w pełni uważnym w stanie bez myśli. Myśli mogą się pojawiać i znikać, ale ty cały czas pozostajesz obecny i przytomny. To jest skupienie. Stopniowo coraz bardziej wyraźnie i konkretnie doświadczasz swojego prawdziwego ja - nie masz dostępu jedynie do swoich myśli i emocji, ale masz także dostęp do wymiaru bardziej subtelnego - doświadczasz swojej duszy i doświadczasz Ducha. Kluczem jest wyćwiczenie się w tych chwilach bycia obecnym w stanie bez myśli. 

Tłumacz się to w ten sposób, że oprócz poziomu mentalnego, mamy także w sobie poziom subtelny (duszy) i poziom duchowy (absolutny). Skupienie jest obcowaniem, przebywaniem na tych poziomach. Dzięki temu poziom mentalny też działa lepiej niż poprzednio - zamiast chaosu pojawia się w nim harmonia, jasność i intuicja. 

Bardziej naukowo można by spojrzeć na zagadnienie skupienia w następujący sposób - obecne badania nad mózgiem i układem nerwowym donoszą o falach beta, alfa, theta i delta. Te fale są mierzalne na aparaturze neurologicznej i wyrażają różną częstotliwość fal elektromagnetycznych obecnych w układzie nerwowym człowieka. Zwykła świadomość wykazuje zwiększoną obecność fal o częstotliwości beta. Kiedy jesteśmy zrelaksowani - pojawia się więcej fal o częstotliwości alfa. W stanie snu, kiedy mamy najróżniejsze marzenia senne - w układzie nerwowym pojawia się duża obecność fal theta. Natomiast sen bez marzeń sennych, kiedy ciało bardzo głęboko odpoczywa a tkanka nerwowa regeneruje się i wyłącza z tworzenia jakichkolwiek obrazów  - to obecność fal o częstotliwości delta.

A więc sednem skupienia jest to, że zwykła częstotliwość beta, zostaje zamieniona na alfa, w której obecne są także częstotliwości theta i delta. Człowiek nie praktykujący skupienia "doświadcza" stanu delta tylko nieświadomie - kiedy śpi. Ciało i tkanka nerwowa wypełnione są falami delta, ale jego ludzka świadomość wtedy wyłącza się, ponieważ zasadniczo jest przyzwyczajona do funkcjonowania na częstotliwości beta. 

Jednak przyzwyczajenie się do stanu bycia w pełni uważnym "tu i teraz" dopuszcza coraz większa ilość częstotliwości theta i delta (początkowo alfa, ale potem także tych dwóch pozostałych) do spektrum nasze uwagi. 

Zatem, jak widzimy praktyka skupienia z jednej strony jest czymś bardzo oczywistym i naturalnym, ale z drugiej strony prowadzi do istotnej przemiany jakości naszej świadomości. Dzięki niej, świadomość staje się bardziej pogłębiona i wielowymiarowa, a ciało i umysł bardziej zrelaksowane. Potrafimy wtedy szerzej rozumieć otaczającą nas rzeczywistość, jak i mamy lepszy kontakt ze sobą. Skupienie stanowi fundament i jadro praktyki jogi, a także innych praktyk duchowych. Kiedy świadomość jest jasna, a wiara w siebie mocno i naturalnie osadzona, wtedy miłość do innych ludzi staje się znacznie bardziej prawdziwa i autentyczna, pojawiając się bez wysiłku w każdej okoliczności. 

*** *** *** *** 

Podstawy Jogi Królewskiej 

- Rammurti S. Mishra

Rozdział X 

Metody indukcji joganidry

Istnieją dwa rodzaje sanjamy (przykucie uwagi/dharana + sugestia/dhjana + skupienie/ intuicja/samadhi) stosowane przez joginów w celu wywołania joganidry ( subtelnej pulsacji elektromagnetycznej, podczas której jednoczymy się z Najwyższą Naturą /prakriti/ i Najwyższą Świadomością /purusza/):

1) skupienie pozytywne - kiedy to koncentrujemy się na jakichś obiektach,

2) skupienie negatywne - gdy zapominamy o ciele i wszechświecie, a jedynie jesteśmy świadomi własnej Jaźni i jej jedności ze Świadomością Kosmiczną.

Metoda skupienia pozytywnego (aktywnego) 

Przeprowadzamy magnetyzację całego ciała w harmonii z magnetyzmem kosmicznym. W tym celu korzystamy z mocy dźwięku OM oraz posługujemy się siedmioma czakrami (ćakrami). 

Najpierw pomyśl o Najwyższej Świadomości i Najwyższej Naturze. Dzięki nim istnieją wszechświaty - niezliczone układy słoneczne, gwiazdy i planety Owa najwyższa świadomość pojawia się w nas jako wibracja zbliżona do dźwięku OM - boski dźwięk (anAhata śabda - dźwięk duszy, siadba brahman - boski, najwyższy dźwięk).

Podziel swą uwagę na trzy części:

1) pierwsza zwraca się do anahat nady (źródła ciszy) (oraz do wibracji dźwięku OM /anahat siabda/, która wyłania się z Ostatecznej Ciszy - przyp. redakcji),

2) druga zajmuje się miejscowym i ogólnym magnetyzowaniem ciała i narządów zmysłów (czyli skupia się na częściach ciała i czakrach, wysyła sanjamę - siłę naszych myśli - przyp. red.),

3) trzecia natomiast czuwa nad ogólnym przebiegiem całego procesu.

Tak więc kolejno (poprzez wysyłanie siły myśli i dostrajanie wibracji ciała do wibracji anahat siabda (boskiego dźwięku przejawiającego się jako OM) relaksujesz poszczególne części ciała:

nogi, brzuch, klatkę piersiową, szyję i ramiona, a następnie "trzecie oko" (ośrodek znajdujący się pomiędzy brwiami) i sahasrarę (siódmą czakrę korony, odpowiedzialną za mózg). Odczuwasz obecność krwiobiegu, pulsu i pulsacji elektromagnetycznej, lokalnie w każdym narządzie i ogólnie w całym ciele.

Po kilku zaledwie miesiącach praktyki opanujesz doskonale metodę pozytywną osiągania stanu joganidry. Dzięki niej przezwyciężysz wszelkie dolegliwości i choroby oraz zjednoczysz się z Najwyższą Naturą (skr. prakrti) i Najwyższą Świadomością (skr. purusza).

Metoda skupienia negatywnego (pasywnego)

Podczas stosowania metody negatywnej zapominamy o swym ciele i otaczającym go wszechświecie.

Powinniśmy jedynie zdawać sobie sprawę z siły Jaźni, która jest Kosmiczną Świadomością.

Wszystko zatopione jest w kosmicznym oceanie świadomości.

W stanie tym dostrzegamy jedynie odwieczną zasadę, która nie posiada nazwy ani formy, ale posiada nieskończoną siłę elektromagnetyczną, wywierającą wpływ na nasze ciało i cały wszechświat. Ta najwyższa zasada, nie mająca formy i nazwy, posiada wieczny byt, wieczną świadomość, wieczny pokój i szczęśliwość. Tym jest joganidra i najwyższe samadhi. 

Cały wszechświat, cała natura znajduje się oto w najwyższym stanie, który jest jeden-bez-wtórego, 

który jest najwyższym podmiotem. A więc dysponujesz już, czytelniku, dwiema metodami realizowania stanu joganidry. Drugą metodę poznasz w pełni dopiero wówczas, kiedy udoskonalisz się w pierwszej.

Metoda pozytywna jest w pełni obowiązkowa - pomaga opanować błądzące myśli, pomaga w szybkim opanowaniu joganidry i samadhi. Dzięki niej zmysły i ciało uciszają się, stają się posłuszne woli, są wolne od wrażeń zewnętrznych. W tej wolności jest miejsce na odkrywanie najwyższego. Ciało i zmysły wypełnia pulsacja elektromagnetyczna, a zmysły czujnie współpracują z praktyką.

Komentarz redakcji portalu: 

Metoda pierwsza różni się od drugiej tym, że oprócz skupiania się na wibracji dźwięku OM i dostrajania się poprzez to do Kosmicznej Świadomości, dodajemy do tego magnetyzację ciała. Szczegółowe techniki relaksacji i magnetyzacji ciała autor (R.S. Mishra) podaje we wcześniejszych rozdziałach Fundalmentals of Yoga, jeśli jednak ich nie znamy, to są one zbliżone do metody treningu autogennego. Odkrywcze jednak w tej technice joganidry jest to, że jednocześnie wykonujemy pracę aktywną związaną z relaksowaniem ciała, jak i "pracujemy" na wyższym poziomie - "wsłuchujemy się" w wibracją Om obecną w naszej świadomości. Stwierdzenie "wsłuchujemy się" jest nieco przenośne, ponieważ doświadczamy tej wibracji całym swoim umysłem i duszą, a nie jedynie zmysłem słuchu. 

W takim przypadku relaksacja poszczególnych rejonów ciała, czy też magnetyzacja czakr, jest  dużo skuteczniejsza i głębsza. Jednocześnie rozwój relaksacji ciała jest czynnikiem wspierającym rozwój naszej wrażliwości na doznawanie oceanu samej kosmicznej świadomości - rzeczywistości niedualnej, nie mającej nazwy ani formy. Dlatego autor zwraca uwagę na potrzebę wyćwiczenia się w metodzie pierwszej (stosującej "pracę" z ciałem), przed skutecznym zagłębieniem się w metodę drugą, gdy nie pracujemy już z ciałem i spontanicznie rozpoznajemy je jako przejaw kosmicznej świadomości, podobnie zresztą  jak całą materię wszechświata.

Z pozoru być może wydaje się nam, że takie instrukcje jogiczne technik Radża Jogi, są jakby suche i "techniczne", tak jak same tylko wzory matematyczne. Jednak należy pamiętać, że stany o których mowa wiążą się także z doznawaniem oddania, wolności i miłości. Wielu joginów bardzo mocny "napęd duchowy" czerpało z poczucia miłości i oddania do mistrza. Także najróżniejsze doznania religijne i mistyczne są spontanicznie zawarte w doświadczeniach płynących z wykonywania tego typu metod.

W Indiach, Tybecie i innych kulturach, często przygotowywano się do gotowości w wykonywaniu tego typu technik poprzez praktykę mantry. Znaczenie mantr jest takie, że o ile dźwięk i wibracja OM reprezentuje Ostateczną Rzeczywistość, jedność Najwyższej Świadomości (rodzącej umysł) i Najwyższej Natury (rodzącej materię), to poszczególne mantry reprezentują także wymiary pośrednie, pomocne w osiągnięciu dojrzałości. Podobną rolę może pełnić miłość do guru (mistrza), czy oddanie do uniwersalnych wzorów religijnych (np. do Śiva) lub świętych. 

(Artykuł publikowany w roku 2008 na innym, nieistniejącym już portalu o rozwoju duchowym)